Павал Пятровiч завяршыў жыцьцё ў маленькiм пакоi на восьмым паверсе iнтэрнату на дваццаць трэцiм годзе i нарадзiўся потым пчалой у цёплым паветры. Ён скончыў свой доўгi шлях стомлены i хворы, апрануты ў чырвоную кашулю зь белым надпiсам на грудзях i пазьней нoколi не вяртаўся ўва ўспамiнах да гэтай падзеi. Яму заставалася два месяцы да чарговага дня нараджэньня. Павал у трывожным трымценьнi плыў i плыў над кветкамi. Калi кветкi скончылiся, ён заплюшчыў вочы.
Пра лёс Настасьсi Пiлiпаўнай нiчога не вядома. Яна прыйшла ўвечары з працы, сустрэла дома агромнiстую дзірку, рассьмяялася i скочыла ўнутро.
Кiроўца чацьвертага магiлеўскага таксапарку Анатоль Т. загiнуў ад пiльнасьцi прадаўшчыцы пiўнога павiлёну — калi тая выкiдала пабiтую бутэльку, ён якраз падаў на траву. Церазь некалькi хвiлiн да кiроўцы прыйшлi вiдзежы, гэта былi маленькiя лысыя каровы, якiя дражнiлi i хапалi яго за ногi. Затым мёртвы Анатоль у глыбокiх снах бачыў cваё мiнулае, якое камэнтаваў цiхi прыемны голас галоўнага мэханiка.
Чатыры дзяўчынкi ў розны час i ў розных гарадах не вярнулiся са школак i потым iх бачылi ўсiх разам у цягнiку Мiнск-Асiповiчы. Яны падыходзiлi да пасажыраў i, прыкладаючы свае далонi iм да плеч, казалi такое: "Мы Таня, Iра i дзьве Кацi, мы былi забiтыя i пахаваныя ў лесе блiзу Друцi. Мы ня можам знайсьцi сваiх бацькоў i просiм, каб вы перадалi iм, што мы iх вельмi любiм".
За смугою часу ўсе забылi пра сьмерць маленькай бабулькi ў доме №1 на вул. Фацiна ў Вiцебску. Пры жыцьцi яна любiла выглядаць на вулiцу праз вакно, зьбiрала грошы на хаўтуры, але некалькi разоў не вытрымлiвала i на ўсё сабранае купляла сабе чакаляды i доўга потым саромелася гэтай слабасьцi. Як і большасьць дарослых жанчын, пасьля сьмерцi яна нiкуды не падзелася.
Сонца адлюстравалася ў вадзе. Плынь таропка зносiла капялюш яшчэ аднаго калгасьнiка.
Мiнула восем год i ў вёсцы Мастаўляны Беластоцкага ваяводзтва зьявiўся цьмяны помнiк маладому чалавеку з мужным, адкрытым тварам i мяккiмi шляхецкiмi плячмi. Да яго нярэдка прыяжджалi школьнiкi з-за мяжы i ўскладалi кветкi. Несьмяротнымi рукамi помнiк хапаў сябе за сьцёгны, крыху прысеўшы i раскрыўшы рот. I дзецi i выпадковыя мiнакi са спачуваньнем ставіліся да жартаў нацыянальнага героя.
Вось што я нядаўна прачытаў:
“Эсюн, майстру дзэн, было 60 год, калі яна адчула набліжэньне сьмерці. Яна папрасіла некалькі манахаў скласьці ёй пахавальнае вогнішча ў двары. Рашуча сеўшы пасярод яго, яна падпаліла дровы збоку.
— О манахіня, — зароў адзін манах — ці ня горача табе?
— Толькі такому дурню, як ты, ёсьць да гэтага справа — адказала Эсюн.
Полымя ўзьнялося вышэй і яна памерла”.
Болей ня маю нічога дадаць.
Самалёт узьнімаецца над зямлёй. У салёне сядзяць тры мужчыны, яны чытаюць газэты. Празь колькі хвілінаў да іх выходзіць стуардэса і прапаноўвае адкаркаваныя бляшанкі зь півам і прадукты. Мужчыны нізка хістаюць галовамі, гаворачы:
— Дзякуй, дзякуй, дзякуй.
Затым стуардэса, усьміхнуўшыся кожнаму зь іх, вяртаецца да пачатку салёну і працягвае ўсьміхацца. Мінае пятнаццаць хвілінаў і мужчыны зноў пачынаюць чытаць газэты. У гэты час з-за сьпіны стуардэсы зьяўляецца чалавек у форме. Ён нешта шапоча дзяўчыне і разам яны сьмяюцца, хапаючыся за жываты. Чалавек у форме спрабуе нешта сказаць пасажырам, але стуардэса спыняе яго лакцём і шыпіць:
— Стой, стой.
Яна рыхтуецца нешта сказаць пасажырам, прыкрывае далоньню рот, каб не засьмяяцца, затым кажа:
— Паважаныя пасажыры. Я хачу прадставіць вам памочніка пілота, Зюкіна Аляксандра Іванавіча.
Абодва яны крывяцца са сьмеху і ўпотай паказваюць жэстамі на пасажыраў. Зюкін Аляксандр Іванавіч нарэшце выходзіць наперад і кажа:
— Я вам у піва насцаў.
Вось так здарылася, што Зюкін Аляксандр Іванавіч насцаў пасажырам у піва.
Клім Сарокін забіў сябе дзявятага лютага бягучага году амаль а дванаццатай гадзіне ночы ў ванным пакоі. Вада мякка прыняла кроў і афарбавалася ў сьветла-чырвоны колер, схаваўшы гэтым колерам бялюткае цела. Клім нерухома ляжаў у вадзе, назіраючы за сабой. Зь цягам часу ягоны позірк зьліўся зь сьвятлом, смак з вадой, слых з паветрам, а мова засталася агнём і ён стаў гаварыць:
“Спачатку я падзякую" — казаў Клім — "кожнаму жывому чалавеку за тое што ён, такі шматлікі, даў мне магчымасьць дажыць да гэтае ночы і не перапыніў шлях маёй рукі аніякім рухам ці словам. Таксама я ўдзячны сваёй маці, адзінай паважанай жанчыне, намаганьнямі якой я ніколі ня ведаў бацькі і не стамляўся думаць пра гэта. Маё асаблівае прывітаньне сябрам, калі, безумоўна, іх зацікавяць гэтыя словы. Мне болей няма чаго казаць і рабіць, акрамя як ляжаць вось так у вадзе і назіраць за сабой... Вось я ляжу... Яшчэ можна ўзгадаць суседку па лесьвічнай пляцоўцы, бо аднойчы яна не паглядзела на мяне са звыклай агідай, а проста сустрэлася вачыма са мной і адвяла позірк. Гэта было вельмі прыемна, я гатовы быў ёй так і сказаць... Я адмыслова зрабіў ваду крыху цяплейшую за тэмпературу цела і пусьціў тонкі гарачы струменчык да ног, каб зыйсьці ў цеплыні, не кранаючыся плячмі халодных сьценак... Вось, я паміраю... Мне нічога не чуваць... Сьмешна!... Маё цела пахаваюць на трэці дзень альбо спаляць... Ніхто ня ведае зараз гэтага дакладна, хіба што, мусіць, матуля — яна, напэўна, ужо думала пра гэта і на ўсялякі выпадак усё вырашыла... Мне няма чаго сумаваць, мне лёгка, я паміраю... Вось, атрымліваецца, што я цяпер ужо амаль памёр...”
Апошняя цыгарэта. Дакрануцца да кішэняў забітага Андрэй прымусіць сябе ня змог. Пстрыкнуўшы недапалкам у траву, юнак пацягнуў цела да ракі. Ногі, даўно мокрыя ад расы, часам правальваліся ў кратовыя ямы і пакідалі выразныя сьляды. Андрэй не зважаў на гэта — раніцой тут пагоняць кароў. Каўнер забітага — ніхто ня ведаў ягонага імя — раптам парваўся, і юнак з усяго маху расьцягнуўся на траве. Каб цягнуць далей, давялося ўзяцца за рукі і запэцкацца ў крыві. Ішоў ён цяпер зусім наўздагад і ледзь не закрычаў, калі нага цалкам правалілася ўніз — скелз апынуўся нечакана блізка. Цела павярнулася і паехала па схіле, заграбаючы пясок. Андрэй С. падумаў, што гэта добрая ідэя і як мага напхаў пяску пад майку забітаму і ў рукавы. Прывязваць камень ужо не было моцы. Цела лягло на самай кромцы вады і Андрэю стала млосна ссоўваць яго далей нагамі, ён асьцярожна зайшоў у раку і туўзануў цела на сябе. Цела павольна і мякка падплыло. Амаль адразу Андрэя званітавала, скурчыўшыся, ён кашляў проста на чорную куртку мерцьвяка, на свае рукі і жывот.
Адзін жаўнер пайшоў на вайну і прызвычаіўся там да цыгарэт.
Песьня мёртвага калгасьнiка:
Во стаiць мая карова,
Я з кароваю гуляю,
Я яе запамiнаю.
(Паглыбленьне ў эстэтычныя махлярствы -- мяне ніколі так не палохала ўласная прыгажосьць, я яшчэ не ведаю гэтага пачуцьця нявольнай радасьці, няволі й радасьці)
Вандроўнік:
Я запоўнены перакрэсьленымі словамі,
Я рэлігія,
Вецер выцер дахавіцу,
Лісьце ўцяла пляц.
(Некалькі гадзінаў таму я зразумеў, што заўсёды ймкнуўся да злачынства і, магчыма, я зьдзейсьню злачынства. Я не вандроўнік)
Не Вандроўнік:
Я пакінуў свае парэшткі,
Я зьдзейсьніў тое, да чаго імкнесься ты,
Я вымеў із сябе сьмецьце,
Я валодаю сваімі жаданьнямі і сваімі здольнасьцямі,
Таму што я ніколі не сумняваюся,
І я нікуды ня йду,
Я бачыў бязвольныя вочы тваіх дэманаў,
Ты ніколі не дасі ім волі.
Зьмесьцішча наступнага прапушчанага шэрагу вершаў паказвае духоўную высакароднасьць Вандроўніка й сумнеўныя этычныя арыентацыі Не Вандроўніка, даводзячы чытачу глыбіню суму й павярхоўнасьць задаволенасьці. Далей Вандроўнік запрашае Не Вандроўніка пасьнедаць.
Вандроўнік:
Даў мне Бог тваю прысутнасьць,
Гэты дар яму вярну я,
Я цябе заб'ю і хутка
З'ем і суха вытру рукі.
Такім чынам мы бачым нечаканую хібу ў паводзінах Вандроўніка і разумеем, што гэтая хіба аспрэчвае ўсю глыбокую душу такога чалавека, як ён, роўна як вернасьць ягоных поглядаў на адносіны чалавека з сусьветам.
Не Вандроўнік:
Што ж, зарэж,
Я стану ежай.
Прамоўленыя амаль прыязна, гэтыя вершаваныя радкі насамрэч самае махлярства. Не Вандроўнік відавочна прытойвае свае сапраўдныя адчуваньні.
Вандроўнік:
Станеш ежай? Лепей вежай
Стань, а я зь цябе звалюся.
І стомлены Вандроўнік, завершыўшы апошнюю фразу, і абыякавы Не Вандроўнік цягнуцца цяпер у думках насустрач адно да аднога, баючыся ўсё ж страціць праз тое прорву, што палягае між імі.
|
|
