|
Дзеяпрыслоўе (деепричастие) — обозначает дополнительное действие при глаголе: Распытаўшы, я зразумеў сваю памылку (Спросив, я понял свою ошибку), Iдучы з работы, зазiрну ў краму (Идя с работы, загляну в магазин).
Деепричастия не изменяются. Им не присуща категория времени.
Деепричастия как глаголы, от которых они образуются, бывают:
— Пераходныя (переходные) и непераходныя (непереходные). Например: П’ючы халодную гарбату, я ня чую ў ёй смаку. Гамонячы, мы не зважалі на час.
— Зваротныя (возвратные) и незваротныя (невозвратные). Например: Вяртаючыся дадому, патэлефанаваў сяброўцы. Прылёгшы, бацька заснуў.
— Имеют закончанае (совершенный вид) и незакончанае трываньне (несовершенный вид). Например: Напісаўшы ліст, я нясу яго на пошту. Цешуся, гледзячы на маладых.
Образование деепричастий:
| утвараюцца ад дзеясловаў 3-яй асобы мн.л. (образуются от глаголов 3-го лица мн.числа) |
незакончанага трываньня (несовершенного вида) |
|
| І спражэньне |
купляюць, плывуць, будуюць, едуць | купляючы, плывучы, будуючы, едучы |
| ІІ спражэньне |
сядзяць, ходзяць, робяць, ляжаць | седзячы, ходзячы, робячы, лежачы |
| утвараюцца ад дзеясловаў мінулага часу адз.л. (образуются от глаголов прошедшего времени ед.числа) |
закончанага трываньня (совершенного вида) |
| купіў, плыў, будаваў, ехаў, сядзеў, хадзіў, рабіў, ляжаў | купіўшы, адплыўшы, абудаваўшы, ад’ехаўшы, пасядзеўшы, зрабіўшы, паляжаўшы |
|  |